نویسنده: ستاره حجتی/ بندر تركمن ‌ـ خبرنگار همشهری

سیگار و مضرات آن بر كسی پوشیده نیست. با این همه تنها كالایی در سراسر جهان كه تبلیغات منفی‌اش را روی بسته‌بندی خودش حمل می‌كند و بی‌مهابا آن را به مصرف‌كنندگانش نشان می‌دهد، همچنان یكی از صدر‌نشینان جدول كالاهای مصرفی دنیاست...

سیگار و مضرات آن بر كسی پوشیده نیست. با این همه تنها كالایی در سراسر جهان كه تبلیغات منفی‌اش را روی بسته‌بندی خودش حمل می‌كند و بی‌مهابا آن را به مصرف‌كنندگانش نشان می‌دهد، همچنان یكی از صدر‌نشینان جدول كالاهای مصرفی دنیاست. از میان بیش از 7 میلیارد نفر جمعیت جهان، یك میلیارد و 300 میلیون نفر از این كالا استفاده می‌كنند. از این تعداد، یك میلیارد نفر را مردان و 300 میلیون دیگر را زنان تشكیل می‌دهند.

شاید جای خوشحالی داشته باشد اگر بگوییم كه ایران در فهرست كشورهای اول رده‌بندی مصرف دخانیات قرار ندارد. با این همه بنا بر گزارش منتشر شده از جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات كشور، در سال 1393، ایران سالانه 10 هزار میلیارد تومان صرف خرید سیگار و درمان بیماری‌های ناشی از آن می‌كند. طبق این آمار بیست میلیون نفر در ایران سیگار می‌كشند و حدود 10 میلیون نفر آنان معتاد به نیكوتین شناخته می‌شوند.

بر مبنای گزارش منتشر شده از سوی وزارت بهداشت و درمان كشور در سال 93، در ایران آذربایجان غربی، همدان، چهار محال و بختیاری، اردبیل و تهران شش استان پر مصرف سیگار در كشور هستند.

با این همه امارهای ابتلا به سرطان ریه در شمال كشور، هشداری برای سیگاری‌ها و گروهی از شهروندان است كه به روش‌های مختلف از دخانیات استفاده می‌كنند. سازمان بهداشت جهانی سال گذشته اعلام كرد، از هر 10 نفر سیگاری 9 نفر بر اثر ابتلا به سرطان ریه می‌میرند. سرطانی كه این روزها نام آن در مطب‌های متخصیص سرطان‌شناس شمال كشور بسیار شنیده می‌شود.

هفته گذشته و در روز جهانی مبارزه با دخانیات، مشاور جوان فرمانداری شهرستان تركمن، در اقدامی خلاقانه، تلاشی برای یادآوری مضرات مصرف سیگار به شهروندان تركمن داشت. او با اجرای طرحی نمادین به نام یك شاخه گل به جای سیگار، اثرات نامطلوب گسترده مصرف سیگار را یك بار دیگر به خاطر شهروندان اورد.

در این طرح كه به خودروهای در حال گذر از میدان اصلی و عابران پیاده یك شاخه گل اهدا می‌شد، در خصوص مصرف دخانیات توضیحاتی ارائه می‌شد.

مشاور جوان فرماندار شهرستان تركمن در خصوص این طرح به همشهری می‌گوید: در استان گلستان مانند همه نقاط جهان، سیگاری‌های زیادی وجود دارند. از سوی دیگر در گلستان، دخانیات دیگری به نام قلیان هم بسیار محبوب است.

«یاسر كر» ادامه می‌دهد: می‌دانیم كه شاید اجرای طرح‌هایی از این دست واقعا نتواند فرد مصرف‌كننده دخانیات را ترك دهد، اما حتماً او به خاطرش خواهد ماند كه یك روز گروه دیگری از شهروندان دوستانه و با اعطای هدیه از او خواسته بودند كه برای حفظ سلامتی خودش، برای كمك به حفظ هوایی پاك و سالم برای تنفس فرزندانمان و برای كمك به نگهداری از محیط‌زیستی پاك، از استعمال دخانیات دست بردارد. شاید فقط یك نفر حتی یك نفر با به خاطر آوردن این روز سیگارش را ترك كند.

یك جامعه‌شناس در مورد رفتارهایی مانند اجرای طرح یك شاخه گل به جای سیگار می‌گوید: نباید فكر كنیم كه این اقدامات بی‌اثر هستند. بلكه اتفاقا رفتارهای اجتماعی و آموزشی همیشه تأثیر بیشتری از رفتارهای قهری دارند. اما نباید فراموش كنیم كه به كار‌گیری برخی از رفتارهای قهری و بازدارندگی‌های قانونی روش‌های مؤثری هستند و باید به كار گرفته شوند.

«ضیا دوانلو» ادامه می‌دهد: اگر به رفتاری كه برخی از كشورهای اروپایی نسبت به سیگار در پیش گرفته‌اند نگاه كنید می‌بینید كه آنها با سیگار مانند یك كالای قبیح رفتارمی كنند. مثلا در انگلستان، قرار دادن پاكت‌های سیگار پشت ویترین مغازه‌ها و یا در پیشخوان‌های شیشه‌ای و قابل رویت برای عموم ممنوع است. در صورت مشاهده فروش سیگار به شكلی كه تشویقی برای جامعه تلقی شود فورا فروشنده را با جریمه‌های نقدی سنگین از آن باز می‌دارند. یا در بیشتر كشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته جهان، فروش سیگار به زیر هجده ساله‌ها ممنوع است. این عمل یك رفتار غیر‌قانونی تلقی شده و بنابراین با متخلفین برخورد قاطع قانونی می‌شود. اتفاقا با فروشنده شدید‌تر از خریدار برخورد خواهد شد. دوانلو همچنین می‌گوید: سیگار یكی از كالاهای قاچاق در كشور است. اما سیگارهای خارجی به وفور در اكثر فروشگاه‌های مواد غذایی و حتی بقالی‌های ما پیدا می‌شود. برخی جوانان ما با خیال راحت در خیابان‌ها سیگار می‌كشند. كافی است كه پدر و مادر آنها را نبینند. چون این عمل چندان عمل قبیحانه‌ای محسوب نمی‌شود. از سویی شما امكان فرهنگسازی با رسانه قوی مانند صدا و سیما را ندارید. چون این موضوع كه بسیاری از جوان‌های ما و افراد عادی در جامعه ما سیگاری هستند اساسا در رسانه ملی ما انكار می‌شود. اگر كسی را با سیگار نشان دهند، حتماً آن آدم آدم بدی است، یا خلاف كار است یا یك معتاد. در حالی كه در واقعیت این‌طور نیست. بسیاری از افراد عادی بدون اینكه بد باشند یا خلاف كار باشند یا به مواد مخدر اعتیاد داشته باشند، مصرف‌كننده سیگار و دخانیات هستند. تا زمانی كه چیزی را انكار می‌كنید نمی‌توانید برای آن فرهنگسازی كنید.او در پایان می‌گوید: من معتقدم نصب پوستر و بنر یك روز از سال بر در و دیوار خیابان‌ها نمی‌تواند كارگشا باشد. واقعیت این است كه سیگار برای سلامتی زیان‌آور است.

این را همه می‌دانند. اما كسی حقیقتا به آن باور پیدا نكرده، چون اقدام خاصی هم برای باور‌پذیر كردن صورت نگرفته است. رفتارهای اجتماعی و مهربانانه بدون شك مؤثر هستند اما مسئولان و متولیان امر باید پیش از همه افراد جامعه بپذیرند كه مصرف سیگار چالشی در زندگی امروز ما ایرانی‌ها هم هست و افزایش آن نسل جوان ما را هم تهدید می‌كند.